روسيه در خزر نقشی برای ایران قائل نیست

 

راديو فردا، رضا تقی زاده (تحلیلگر سیاسی) : حضور دیمیتری مدودیف رييس جمهور روسيه در عشق آباد، به منظور ادامه « گفتگوهای کاری» با قربان قلی بردی محمداف رييس جمهور ترکمنستان، بلافاصله پس از پايان اجلاس سران چهار کشور حاشيه خزر در اکتائو-قزاقستان، حاکی از تلاش روسيه برای رسيدن به توافق های تازه همکاری با دو کشور ساحل شرقی خزر است.

روسيه گسترش همکاری های تجاری، سياسی و امنيتی با کشورهای حاشيه خزر را در راستای حفظ منافع ملی خود در منطقه تلقی می کند، در عين حال بخش هايی از همکاری های منطقه ای در خزر از نظر رهبران کرملين دارای فوريت و اهميت بيشتری است.

تشويق دو کشور ترکمنستان و قزاقستان به افزايش انتقال حجم بيشتری از توليدات نفت و گاز خود به سمت شمال و استفاده از ظرفيت خريد و همچنين مسير انتقال روسيه، از جمله با اهميت ترين هدف های مذاکرات چند روزه اخير مدودیف در قزاقستان و ترکمنستان بوده است.

در اجلاس سران چهار کشور خزر در اکتائو- قزاقستان، که روز ۱۲ سپتامبر پايان يافت، توسعه همکاری های اقتصادی و امنيتی با هدف زمينه سازی ايجاد « پيمان همکاری های خزر» مورد بحث قرار گرفت.

روسيه علاقمند است که از راه ايجاد پيمان همکاری تازه ای در خزر به توسعه نفوذ خود در منطقه خزر بيافزايد.

هدف ديگر روسيه از پيگيری توسعه همکاری با جمهوری های سابق اتحاد شوروی سابق در خزر ، پيش گيری از افزايش نفوذ جامعه اروپا در منطقه و کند ساختن آهنگ حضور پيمان اتلانتيک شمالی ( ناتو) در دريای خزر است.

به منظور دست يافتن به حد اکثر هدف های تعيين شده در خزر، بنظر می رسد که کرملين با وجود داشتن روابط کاری گسترده با تهران، مصمم به کنار نگاه داشتن ايران از شمول طرح های توسعه همکاری در منطقه است.

در اجرای طرح های توسعه همکاری در منطقه خزر، جمهوری اسلامی نه تنها يک رقيب قابل ملاحظه برای روسيه که در پاره ای زمينه ها يک عنصر بازدارنده محسوب می شود.

در مورد توسعه همکاری های امنيتی و پيش گيری از گسترش حضور ناتو در خزر، روسيه علاقمند به تعيين تکليف نظام حقوقی تازه در آبهای خزر و به اين بهانه عقد قرار داد های تکميلی با سه کشور آذربايجان، قزاقستان و ترکمنستان بمنظور منع واگذاری پايگاه دريايی و يا صدور اجازه استفاده نيروهای نظامی غير محلی از آبهای اين بزرگترين درياچه بسته دنيا است.

ناتو بمنظور تقويت موقعيت خود در منطقه و همچنين حمايت از سرمايه گذاری های عظيم انجام شده در منابع نفت و گار در حوزه خزر و همچنين افزايش ضريب امنيت مسير انتقال انرژی منطقه به بازار های مصرف، علاقمند به حضور نظامی در باکو و همچنين ابهای ساحلی قزاقستان و ترکمنستان است.

در ماه ژوئن سال ۲۰۰۰ ايران بمنظور باز داشتن يک فروند کشتی اکتشافی شرکت بی پی از ادامه کار در آب های مورد اختلاف حوزه البرز، به پرواز دادن يک فروند هواپيمای فانتوم بر فراز آن مبادرت ورزيد.

پس از اين حادثه آذربايجان از ترکيه و آمريکا در خواست حمايت نظامی کرد. ترکيه اين در خواست را پذيرفت و آمريکا نيز با استفاده از فرصت در سال ۲۰۰۲ با آذربايجان يک قرار داد همکاری نظامی به امضاء رساند. روسيه برای عقب نماندن از دو رقيب غير محلی در خزر در سال ۲۰۰۲ مبادرت به برگزاری يک رزمايش دريايی با حضور ۱۰.۰۰۰ نيروی نظامی و ۶۰ فروند ناو و ناوچه و ۳۰ فروند هواپيمای جنگنده نمود.

اندکی بعد نورسلطان نظر بايف رييس جمهور قزاقستان نيز دستور برگزاری رزمايش نظامی «دريای صلح ۲۰۰۲» را در منطقه ساحلی «مانگستا» صادر کرد. ترکمنستان نيز بعد از آن در کار تقويت بنيه دفاعی خود در خزر برآمد.

روسيه انتظار دارد از راه سامان دادن به بی تکليفی نظام حقوقی دريای خزر امکان استقرار آرامش در منطقه فراهم تر از پيش شده و از فشار ناتو به بهانه پاسخ گفتن به تقاضا های کشورهای محلی برای حضور بيشتر در منطقه کاسته شود. از سويی روسيه مايل است حمايت دفاعی مورد نياز کشورهای کوچک منطقه را راساً در اختيار آنهای قرار دهد.